Το ψέμα στη ζωή μας

Προσπαθήστε να θυμηθείτε αν χθες είπατε κάποιο ψέμα. Αν πιστεύετε ότι δεν είπατε ψέματα, τότε ξανασκεφτείτε. Το πιο πιθανό είναι ότι είπατε κάποιο ψέμα σε κάποιον, αφού οι άνθρωποι λέμε ψέματα κάθε μέρα όπως δείχνουν οι έρευνες.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Γιατί λέμε ψέματα; Υπάρχουν πολλοί λόγοι:
1. Απόκτηση προσωπικού οφέλους: Για παράδειγμα, σε ένα interview, μπορεί κάποιος να υπερβάλει για τον τωρινό του μισθό του, ώστε να εξασφαλίσει ένα μεγαλύτερο μισθό στη νέα δουλειά.
2. Αποφυγή τιμωρίας: Τα παιδιά μπορεί να κρύψουν ότι έκαναν μια αταξία για να μην τιμωρηθούν.
3. Αποκόμιση θετικής εντύπωσης στους άλλους για τον εαυτό μας ή η προστασία του
εαυτού μας λόγω αμηχανίας.
Οι παραπάνω λόγοι είναι για προσωπικό όφελος και περισσότερα από τα μισά ψέματα που λέμε είναι αυτού του τύπου (DePaulo et al,1996)
Υπάρχουν όμως και ψέματα προς όφελος ή για χάρη των άλλων, όπως πχ μια μητέρα που λέει ψέματα στην αστυνομία για να σώσει το ένοχο παιδί της από τη φυλακή. Επίσης υπάρχουν και τα ψέματα για κοινωνικούς λόγους όπως «πολύ μου άρεσε το δώρο που μου έφερες», ενώ στην πραγματικότητα είναι κάτι που δεν μου αρέσει και δεν πρόκειται να το χρησιμοποιήσω ποτέ.
Έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει σχέση μεταξύ του να λέμε ψέματα και της συναισθηματικής εγγύτητας μιας σχέσης. Τα λιγότερα ψέματα εμφανίζονται σε συζητήσεις μεταξύ συντρόφων, ενώ τα περισσότερα σε συζητήσεις μεταξύ ξένων. Παρόλα αυτά, τα πιο σοβαρά ψέματα λέγονται μεταξύ των συντρόφων, αφού συνήθως προσπαθούν να καλύψουν απιστίες για να μπορέσει να σωθεί η σχέση. Όταν οι σύντροφοι πιστεύουν ότι η αλήθεια μπορεί να απειλήσει τη σχέση, τότε επιλέγουν να πουν ψέματα, γιατί πιστεύουν ότι αυτή είναι η καλύτερη επιλογή κάτω από αυτές τις συνθήκες.
Υπάρχει μια λανθασμένη εντύπωση ότι οι γυναίκες λένε περισσότερα ψέματα από τους άντρες. Οι έρευνες όμως δεν υποστηρίζουν κάτι τέτοιο. Γυναίκες και άντρες ψεύδονται με την ίδια συχνότητα, απλά τα ψέματά τους είναι διαφορετικού τύπου. Οι άντρες, για παράδειγμα, είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν το ψέμα για να καταφέρουν να κλείσουν ραντεβού με μια γυναίκα. Αντίθετα οι γυναίκες συνήθως λένε ψέματα για θέματα που αφορούν την εξωτερική τους εμφάνιση. Για παράδειγμα, μια γυναίκα μπορεί να «ρουφήξει» τη κοιλιά της όταν βρίσκεται μεταξύ αντρών, ενώ ένας άντρας μπορεί να πει ψέματα για την οικονομική του κατάσταση. Τα περισσότερα ψέματα λέγονται στην αρχή μιας σχέσης.
Το ψέμα μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικά συναισθήματα. Τα τρία πιο συνηθισμένα συναισθήματα που σχετίζονται με το ψέμα είναι η ενοχή, ο φόβος και η έξαψη. Ο ψεύτης μπορεί να νιώσει ενοχή επειδή ψεύδεται, μπορεί να φοβάται μήπως και αποκαλυφθεί ή μπορεί να νιώσει έξαψη επειδή είχε την ευκαιρία να ξεγελάσει κάποιον. Το πόσο έντονα είναι αυτά τα συναισθήματα εξαρτάται από το χαρακτήρα του ατόμου που ψεύδεται και από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες λέγεται το ψέμα (Vrij, 2000).
Ακόμη, τo να λέμε ψέματα δεν είναι τόσο απλό από γνωσιακή άποψη. Ο ψεύτης πρέπει να σκεφτεί εύλογες απαντήσεις, να προσέχει να μην έρθει σε αντίθεση με αυτά που έχει πει, το ψέμα θα πρέπει να είναι συνεπές με οτιδήποτε ξέρει ο άλλος ή που μπορεί να ανακαλύψει και θα πρέπει να αποφύγει να του ξεφύγει κάτι που θα τον προδώσει. Επίσης θα πρέπει να θυμάται τι έχει πει για να μπορεί να επαναλάβει την ίδια ιστορία όταν ερωτηθεί ξανά.
Όλοι στη ζωή μας έχουμε πει ψέματα και σίγουρα υπάρχουν αυτό που ονομάζουμε «αθώα» ή «σοβαρά» ψέματα. Παρόλα αυτά αν πιστεύουμε ότι δεν πρέπει ποτέ μα ποτέ να λέμε ψέματα, ίσως θα πρέπει να σκεφτούμε πώς θα ήταν η ζωή μας αν συνέχεια γνωρίζαμε την αλήθεια.